Sorun çözme tekniklerinden PARETO ANALİZİ
(80/20 kuralı)
Karar
almak genellikle zordur. Pareto analizi verileri tasnif ederek karar alma işini
kolaylaştırır. Pareto analizi, basit fakat problemin teşhis ve analizinde son derece
etkili bir tekniktir.
Başka bir deyişle pareto analizi
değişik sayıdaki önemli sebepleri, daha az önemde olan sebeplerden ayırmak için
kullanılan bir tekniktir. Bu teknik karşılaşılan problemin veya konunun en
önemli sebepleri üzerinde dikkati yoğunlaştırdığından ve önceliklerin
belirlenmesine yardımcı olduğundan ekonominin dışında da her alanda
kullanılabilir niteliktedir.
Üzerinde çalışılacak veri listelenebilir olması ve yeterli sayıda kayıt içermesi Pareto prensibinin uygulanabilmesi için faydalı olacaktır. Zira veri kaydının az olduğu listeler üzerinde manual olarak da bir yorumda bulunmak mümkün olabilmekte, veri sayısı arttıkça verinin analizi zorlaşmakta ve ilave araçlardan faydalanma ihtiyacı ortaya çıkmaktadır.
Bu bağlamda elimizdeki kayıt kümesi insan
gözüyle değerlendirilemeyecek kadar büyük olduğu fakat veriyi analiz etmeye
ayırabileceğimiz kaynaklarımız kısıtlı olduğunda bu metoda başvurmak akla gelmelidir.
Örneğin bir fabrika tarafından müşterilerine ilişkin inceleme yaparak bazı
yeni projeler uygulamaya koymak suretiyle fayda elde etmek istediğinde bu
çalışmaya ayırabileceği kısıtlı iş gücü saati ve maddi kaynağı göz önünde
bulundurarak müşterilerini parasal iş hacmi bakımından sınıflandırarak yalnızca
belirli bir düzeyin üzerindeki müşterilere odaklanmalıdır. Ayrılan iş gücü
saati ve maddi kaynağın yettiği sayıda müşteriye yönelik sonuçlar ve teklifler ortaya
koyulması yeterlidir. Bu sayede kısıtlı kaynaklarla azami verim artışı elde
edilmiş olacaktır. Getiri oranı harcanacak emek ve kaynağa oranla düşük
olacağından diğer müşterilere ilişkin derinlemesine bir analize ve proje
önermeleri üzerinde emek ve kaynak harcanması etkin olmayacaktır.
Yöntem nasıl
kullanılır:
Yöntemi
kullanmaya başlamak için üzerinde çalışacağımız bilgileri içeren bir liste
yaparız. Bu liste üzerinde bizim için önemli
olan değişkeni tespit ederiz. Bu önemli kritere göre büyükten küçüğe listeyi
sıralarız. Önemli kriter olan değişkenin kümülatif toplamını alırız ve bunu
orantısal olarak da belirtiriz. Elimizdeki veri sayısının yaklaşık % 20 lik
kısımına karşılık gerek önemli kriter oranını eşleştirdiğimzde genellikle
%80/%20 oranını veya buna yaklaşık bir
sonuç görürüz.
Adım adım bir ÖRNEK üzerinden anlatmak gerekirse:
Bir restoranda müşterilerin
şikayetlerini inceleyerek müşteri memnuniyetini artırmak için dikkatimizi
vermemiz gereken alanları bulmaya çalışıyor olalım. Müşterilerimize anket
yaparak şikayet edilen hususları ve bunların sayısını aşağıdaki tablodaki
şekilde belirlemiş olalım. Öncelikle şikayet sayısına göre azalan şekilde
veriyi sıralayalım.Sıra | Şikayet | Şikayet Sayısı |
1 | Siparişin gelmesi uzun sürüyor | 89 |
2 | Siparişi almak uzun sürüyor | 60 |
3 | Yemekler çok yağlı | 49 |
4 | Garsonlar iyi hizmet etmiyor | 36 |
5 | Restoran ve masalar temiz değil | 18 |
6 | Porsiyonlar çok az | 11 |
7 | Hijyen kötü | 9 |
8 | Masada tuz,biber, peçete vs eksik | 7 |
9 | Çalışanlar nazik değil | 7 |
10 | Fiyatlar çok pahalı | 5 |
11 | Restoran çok soğuk | 4 |
12 | Işıklandırma yetersiz | 2 |
13 | Masa ve sandalyeler rahat değil | 2 |
14 | Havalandırma yetersiz | 1 |
Toplam | 300 |
Listenin sağına her bir şikayetin
toplam şikayete oranını ve birikimli yüzdeleri gösterecek şekilde sütunlar
ekleyelim.
Sıra
|
Şikayet
|
Şikayet Sayısı
|
Şikayet %
|
Birikimli Şikayet %
|
1
|
Siparişin gelmesi uzun sürüyor
|
89
|
29.67%
|
29.67%
|
2
|
Siparişi almak uzun sürüyor
|
60
|
20.00%
|
49.67%
|
3
|
Yemekler çok yağlı
|
49
|
16.33%
|
66.00%
|
4
|
Garsonlar iyi hizmet etmiyor
|
36
|
12.00%
|
78.00%
|
5
|
Restoran ve masalar temiz değil
|
18
|
6.00%
|
84.00%
|
6
|
Porsiyonlar çok az
|
11
|
3.67%
|
87.67%
|
7
|
Hijyen kötü
|
9
|
3.00%
|
90.67%
|
8
|
Masada tuz,biber, peçete vs eksik
|
7
|
2.33%
|
93.00%
|
9
|
Çalışanlar nazik değil
|
7
|
2.33%
|
95.33%
|
10
|
Fiyatlar çok pahalı
|
5
|
1.67%
|
97.00%
|
11
|
Restoran çok soğuk
|
4
|
1.33%
|
98.33%
|
12
|
Işıklandırma yetersiz
|
2
|
0.67%
|
99.00%
|
13
|
Masa ve sandalyeler rahat değil
|
2
|
0.67%
|
99.67%
|
14
|
Havalandırma yetersiz
|
1
|
0.33%
|
100.00%
|
Toplam
|
300
|
Sonra da sorunları sınıflandıralım.
Değerlendirme kişiye göre değişebilir ancak bu örnekte toplam 14 şikayet
gerekçesinden yalnızca ilk 4 tanesi tüm şikayetlerin %78’ine denk gelmektedir.
Sonraki 3 şikayeti de eklediğinizde şikayetlerin %90’ının sadece bu 7 husustan
kaynaklandığı anlaşılmaktadır.
Pareto prensibi yalnızca bir sonuç
göstermek için değil, çıkan sonuçlara göre kararlar alınmasına yardımcı olmak
için kullanılmalıdır. Bu örnekten çıkarılan sonuca göre restoran sahibinin
elindeki personel, zaman ve parasal kaynağa bağlı olarak en azından ilk 4
şikayet konusunda (sarı renkli) iyileştirici tedbirler alması beklenmelidir. Bu
konularda alınan tedbirlerden sonra hala imkan varsa ikinci grup (turuncu
renkli) şikayetler konusunda da bazı tedbirler uygulamaya koyabilir. Ancak bir
sınır belirleyip artık iyileştirme çalışmasını o noktada bırakmalıdır. Örnekte
az şikayet alan konularla da ilgilenilmesi restoran işletmesini başka faaliyetlerinde
zaafiyete uğratma riski taşıyabileceği gibi elde edilecek marjinal fayda
bakımından da etkin bir karar olmayacaktır.
ÖZET
Bu yöntemi hemen hemen hayatın her
alanında uygulayabilirsiniz. Hatta aylık kredi kartı ekstrenizi, yıllık
harcamalarınızı bile bu prensibe göre incelediğinizde gelirinizin çok büyük bir
kısmının sadece birkaç harcama kalemine gittiğini göreceksiniz. Dolayısıyla bir tasarruf yapmak istediğinizde
bu birkaç kalemi hedef alarak neler yapabileceğinizi düşünmeli zaman ve
emeğinizi bunlara yoğunlaştırmalısınız.
Aslında iş dünyasında da benzer
mantıkla bir konu ele alınır ve pareto prensibine göre teşhis yapılıp, sorunun
kaynağı olan en temel birkaç sebep üzerine iyileştirme çözüm önerileri geliştirilir ve uygulanır.
Daha az önemli olan diğer sebeplere eğinilmeden başka
bir alanda yeni bir konu ele alınır ve aynı prensiple bu süreç sürekli
tekrarlanır. Bu sayede geliştirmeye ihtiyaç duyulan alanlarda kısıtlı kaynaklar
verimli kullanılarak kısa zamanda sıçramalar yapılmak suretiyle “sürekli
iyileştirme” dediğimiz model de uygulanmış olmaktadır.
Uğur Erdemir
Logistics and Acquisition Professional, Industrial Engineer
ugurerdemir1975@hotmail.com
Aynı zamanda; karar
verme süreçlerinde önemli etkisi ve faydası olacağına inandığım
aşağıdaki konulara da bakmanız tavsiye edilir:
- Yeni Nesil Lider Yöneticilik http://yeninesillideryonetici.blogspot.com.tr/- Dijital Pazarlama: Enerji Sektörü https://enerjisektordijitalpazarlama.blogspot.com.tr/2017/09/blog-post.html
- Zaman Bankacılığı http://zamanbankaciligi.blogspot.com.tr/
- Kontrat Risk ve Motivasyon Faktörleri http://contractriskallocationandmotivation.blogspot.com.tr/
- Marjinal Fayda
/Azalan Verimler Yasası:
http://azalanverimleryasasi.blogspot.com/2013/04/marjinal-fayda-veya-azalan-verimler.html
http://azalanverimleryasasi.blogspot.com/2013/04/marjinal-fayda-veya-azalan-verimler.html
http://envanteryonetim.blogspot.com/2013/04/envanter-yonetimi-stok-planlama.html
- Tüm Yazılarım http://logisticsandacquisition.blogspot.com.tr/
- Tüm Yazılarım http://logisticsandacquisition.blogspot.com.tr/